Η Ιαπωνία είναι μία χώρα με πλούσιες λαϊκές παραδόσεις, οι οποίες είναι επηρεασμένες κυρίως από τους μύθους της θρησκείας Shinto και περιστρέφονται γύρω από πνεύματα και στοιχειά. Αυτά τα πλάσματα, γνωστά ως yokai, συνηθίζουν να ξεγελούν ή να βοηθούν τους ανθρώπους που θα βρεθούν στο δρόμο τους. Οι ιστορίες που τα περιλαμβάνουν χρονολογούνται εκατοντάδες χρόνια πίσω, αλλά συνεχίζουν να εξάπτουν το ενδιαφέρον μέχρι και σήμερα. Αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της κουλτούρας των ανθρώπων της Χώρας του Ανατέλλοντος Ηλίου. Για αυτό, τείνουν να αναφέρονται συχνά τόσο στη λογοτεχνία και στα anime, όσο και σε βιντεοπαιχνίδια και live-action φιλμ.
Η ‘αφύπνιση’ του Amabie, ενός μυθικού θαλάσσιου yokai που συσχετίστηκε με τη πρόσφατη πανδημία, αποδεικνύει την ισχυρή επιρροή που ασκούν αυτές οι ιστορίες στη σύγχρονη Ιαπωνία. Ας ρίξουμε λοιπόν μία καλύτερη ματιά στη μυθολογία και στις παραδόσεις του τόσο ιδιαίτερου αυτού λαού, μαθαίνοντας τί είναι τα yokai, πού εμφανίζονται και ποιες τοποθεσίες μπορείτε να επισκεφτείτε ώστε να τα ανακαλύψετε!
Τι είναι τα Yokai;
Παρόλο που συχνά συσχετίζονται με τέρατα ή/και φαντάσματα, στη πραγματικότητα ο όρος αυτός αναφέρεται σε οτιδήποτε μυστήριο, αλλόκοτο και μεταφυσικό. Μπορούν να είναι καλά, κακά, ουδέτερα ή παραπλανητικά και έγιναν ιδιαίτερα δημοφιλή κατά τη περίοδο Edo. Εκείνη την εποχή, τα τοπικά έντυπα ήταν γεμάτα αναφορές σε συμβάντα που περιστρέφονται γύρω από στοιχειωμένες τοποθεσίες. Για αυτό το λόγο πολλοί καλλιτέχνες, όπως ο Toriyama Seiken, όπως και πληθώρα συγγραφέων, ξεκίνησαν να συλλέγουν πληροφορίες από όλη τη χώρα σχετικά με τους θρύλους και τους μύθους γύρω από τα προαναφερθέντα πλάσματα, με σκοπό να τους διατηρήσουν για τις μελλοντικές γενιές. Άλλωστε ο κόσμος των yokai είναι συναρπαστικός! Αποτελείται από ένα συνδυασμό παραδόσεων που προέρχονται από τις φυλές της αρχαίας Ιαπωνίας, και που αργότερα μπερδεύτηκαν με αυτές της Κίνας και της Ινδίας, διατηρώντας παράλληλα μέσα τους στοιχεία του Σιντοϊσμού και του Βουδισμού.
Amabie: Tο Yokai που πολεμά τη πανδημία
Τα Yokai επανεμφανίστηκαν στην επικαιρότητα όταν ένα χαριτωμένο τερατάκι, το οποίο είναι συνδεδεμένο με τις επιδημίες και προστατεύει από πληγές και ασθένειες, έγινε viral στο Ιαπωνικό twitter.
Η πρώτη καταγραφή του Amabie έγινε το 1846, όταν ένας κυβερνητικός αξιωματούχος βρέθηκε αντιμέτωπος με ένα μυστηριώδες, πράσινο φως στη θάλασσα. Το πλάσμα αυτό, το οποίο έχει χαρακτηριστικά πτηνού στο πρόσωπό του, μακριά μαλλιά και σώμα που θυμίζει γοργόνα, τον προειδοποίησε πως μετά από έξι χρόνια καλής συγκομιδής, η χώρα θα χτυπηθεί από μία μεγάλη πανδημία. Έτσι λοιπόν, συμβούλεψε τον άντρα να ζωγραφίσει την εικόνα του και να τη μοιραστεί με όσο το δυνατό περισσότερους ανθρώπους μπορεί, ώστε να καταστείλει την επερχόμενη συμφορά.
Η ιστορία του Amabie εκτυπώθηκε στη τοπική εφημερίδα και στη συνέχεια διανεμήθηκε σε ολόκληρη την Ιαπωνία. Ο καιρός όμως πέρασε και το όνομα του Amabie ξεχάστηκε, μιας και δε κατάφερε να γίνει το ίδιο δημοφιλή με τα ‘αδέλφια’ του. Ωστόσο, η φετινή επιδημία το έφερε ξανά στο προσκήνιο. Χιλιάδες άνθρωποι χρησιμοποίησαν hashtags και κοινοποίησαν εικόνες στις οποίες αναπαριστάται, ενώ κυκλοφόρησαν μάσκες και αντισηπτικά που φέρουν τη μορφή του. Έτσι, το Amabie κατέληξε να μονοπωλεί το ενδιαφέρον των Ιαπώνων το 2020!
Τα yokai είναι αντίστοιχα με τα πλάσματα των παραμυθιών της Ευρώπης. Ενώ όμως στη Γηραιά Ήπειρο οι νεράιδες, οι κένταυροι και τα ξωτικά τείνουν να λησμονηθούν, στη χώρα της Άπω Ανατολής παραμένουν τόσο διαδεδομένα, που ακόμα και οι δυτικοί που έχουν τις στοιχειώδεις γνώσεις για το πολιτισμό τους, γνωρίζουν τουλάχιστον ένα με δύο από αυτά τα πλάσματα. Ας δούμε λοιπόν κάποια από τα πιο δημοφιλή yokai που αναφέρονται συχνά στην Ιαπωνική τέχνη!
Kappa
Αυτοί οι καταχθόνιοι δαίμονες του νερού προκαλούν προβλήματα στους ανυποψίαστους περαστικούς, παίζοντάς τους κόλπα και κάνοντας επιθέσεις. Πρόσθετα, απαγάγουν ζώα και παιδιά, τραβώντας τα ή παρασύροντας τα μέσα στο υδάτινο στοιχείο. Τείνουν να είναι μικροί και φολιδωτοί, ενώ στο κεφάλι τους υπάρχει ένα βαθούλωμα που περιέχει μία ‘δεξαμενή’ νερού και ονομάζεται sara, η οποία είναι η πηγή της δύναμής τους. Θεωρούνται απίστευτα έξυπνοι και έχουν συνδεθεί με ορισμένες ιατρικές εξελίξεις στην Ιαπωνία, μιας και ανά καιρούς θέλησαν να μοιραστούν τις γνώσεις τους με τους ανθρώπους.
Μέχρι και σήμερα λοιπόν, στην Ιαπωνική επαρχία, δίπλα από τοποθεσίες με γλυκό νερό, υπάρχουν προειδοποιήσεις να προσέχει κανείς τα kappa yokai που βρίσκονται μέσα του. Αν όμως θέλετε να μάθετε περισσότερα για αυτά, θα πρέπει να επισκεφθείτε το Jozankei Onsen, ένα μέρος άρρηκτα συνδεδεμένο με τα kappa. Εκεί, θα συναντήσετε πάμπολα αγάλματά τους και θα ακούσετε ανατριχιαστικές ιστορίες για τα παιδιά που εκλάπησαν από αυτά.
Kodama
Αν προχωρήσετε βαθιά σε κάποιο από τα αρχαία δάση της Ιαπωνίας, είναι βέβαιο πως θα φτάσετε στη περιοχή των Kodama. Αυτά τα πνεύματα του δάσους τείνουν να μοιάζουν με σφαίρες φωτός όταν τα κοιτάζει κάποιος. Ωστόσο, τυπικά απεικονίζονται ως μικροσκοπικά πράσινα ή λευκά πλασματάκια. Κατοικούν σε δέντρα και λέγεται πως αντλούν τη δύναμή τους από το δέντρο με το οποίο συνδέονται.
Είναι από τα πιο φιλικά yokai, έχοντας ως σκοπό να διατηρήσουν την ισορροπία στη φύση και να ευλογήσουν τη γη γύρω από το σπίτι τους. Είναι ευγενικά και χαρούμενα, εκτός και αν ενοχληθούν. Τα δέντρα στα οποία πιστεύεται πως κατοικούν, επισημαίνονται από τους ντόπιους με ένα σκοινί, γνωστό ως shimenawa, ώστε να αντιμετωπίζονται με σεβασμό, μιας και η κοπή ενός εξ’αυτών θα μπορούσε να προξενήσει μεγάλη καταστροφή στην εκάστοτε κοινότητα. Έχουν αποτυπωθεί σε πληθώρα ταινιών, με πιο διάσημο παράδειγμα το αριστουργηματικό Princess Mononoke του Hayao Miyazaki, καθώς και βιντεοπαιχνιδιών, όπως το Nioh Samurai.
Kitsune
Τα Kitsune παρατηρούνται σε ολόκληρη την Ιαπωνία και ιδιαίτερα γύρω από τα ιερά Shinto. Αποτελούν αλεπούδες που έχουν την ικανότητα να αλλάζουν μορφή, ενώ θεωρούνται οι αγγελιοφόροι του Shinto θεού Inari. Τα ιερά του Inari, τα οποία αναγνωρίζονται από τις πολλές, κόκκινες torii πύλες τους, είναι συνδεδεμένα με το σπίτι, την ευημερία και το ρύζι. Αποτελούν το ένα τρίτο του συνόλου των ιερών, με το πιο δημοφιλές εξ’ αυτών να είναι το Fushimi Inari στο Kyoto, όπου απεικονίζεται ένα kitsune να κρατάει ένα μεγάλο, πέτρινο κλειδί στο στόμα του. Τα yokai αυτά βοηθούν τους ανθρώπους με πολλούς τρόπος, τόσο αυξάνοντας τη σύνδεσή τους με το θεό Inari, όσο και τρώγοντας τα τρωκτικά που κλέβουν και χαλούν το ρύζι.
Συνηθίζεται να τους γίνονται προσφορές με τηγανητό tofu, το οποίο θεωρείται το αγαπημένο τους φαγητό. Αυτό, γέννησε μία ακόμη ασυνήθιστη παράδοση, τις γεμιστές τσέπες με tofu, γνωστές και ως Inari-zushi, όπως επίσης και τα udon με τηγανιτό tofu toppin, γνωστά ως kitsune-udon. Οι ικανότητες και η επιρροή των kitsune όμως δε περιορίζονται μόνο στη γαστρονομία και στη σύνδεση με το θεό Inari. Οι αλεπούδες αυτές, εκτός από τα θετικά που προαναφέρθηκαν, πιστεύεται πως μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα στους ανθρώπους, εξουσιάζοντάς τους, ή παίρνοντας τη μορφή γυναίκας, η οποία στη πορεία παντρεύεται και κάνει παιδιά. Τα kitsune είναι αναμφίβολα τα πιο δημοφιλή yokai στην Ιαπωνία και για αυτό διοργανώνεται προς τιμήν τους τους το Oji Fox Parade, όπου κάποιος μπορεί να μεταμφιεστεί σε αλεπού, εξυμνώντας τα!
Yurei
Ένα ακόμη διαδεδομένο Yokai, ειδικά όσον αφορά το χώρο του κινηματογράφου και της τηλεόρασης, είναι το Yurei. Αυτό το ανατριχιαστικό και φρικιαστικό φάντασμα θηλυκού γένους, δε κατάφερε να περάσει στον άλλο κόσμο. Έτσι, είναι πάντα εξοργισμένο και στοιχειώνει λουτρά, οικίες και κάθε πιθανή (και απίθανη) τοποθεσία. Αν και υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες για τα yurei, η κύρια θέλει το φάντασμα να μοιάζει ως το πτώμα της εκάστοτε γυναίκας, φορώντας τα ρούχα της κηδείας της.
Αναφορές στα yurei εντοπίζονται μέχρι και σε ένα από τα πρώτα λογοτεχνικά μυθιστορήματα του κόσμου, εν ονόματι The Tale of Genji, του Murasaki Shikibu. Στο novel, ο πρίγκιπας Genji στοιχειώνεται από το φάντασμα της Rokujō. Ταινίες όπως το The Grudge και το The Ring κατάφεραν να κάνουν τα yurei παγκοσμίως γνωστά, τρομοκρατώντας τους ανθρώπους ανά την υφήλιο. Ένα από τα πιο διάσημα και στοιχειωμένα μέρη που μπορεί να επισκεφτεί κανείς στην Ιαπωνία είναι το Okiku’s Well, στο κάστρο Himeji. Εκεί, λέγεται πως ζει ακόμα και σήμερα το φάντασμα της Okiku, μίας νεαρής κοπέλας που υπηρέτησε το σαμουράι Aoyama, ο οποίος τη πέταξε στο πηγάδι σκοτώνοντάς τη, όταν τον απαρνήθηκε.
Έξι Μέρη που μπορείτε να επισκεφτείτε ώστε να μάθετε περισσότερα για τα Yokai
Εκτός από τις τοποθεσίες που αναφέρονται παραπάνω, υπάρχουν αναρίθμητες ακόμα που μπορεί κανείς να επισκεφτεί, αν επιθυμεί να γνωρίσει καλύτερα το κόσμο των yokai. Θα ακολουθήσουν κάποιες από τα καλύτερες εξ’αυτών, που εγγυώνται μία βουτιά στο κόσμο του μεταφυσικού.
1) Yokai Art Museum:
To πρόσφατα ανακαινισμένο τριώροφο κτίσμα, αποτελεί ένα δημοφιλή προορισμό για τους λάτρεις των yokai. Τα περισσότερα από οκτακόσια εκθέματα καλλιτεχνών, που απεικονίζουν την αρχαία ιστορία πίσω από αυτά τα μυστήρια πλάσματα, κάνουν το ταξίδι στο νησί Shodo να αξίζει το κόπο.
2) Mizuki Shigeru Road:
Οι λάτρεις των yokai και των manga επιβάλλεται να επισκεφτούν αυτό το δρόμο, ο οποίος είναι αφιερωμένος στον Mizuki Shigeru. Ο Mizuki Shigeru κρύβεται πίσω από το manga που περιστρέφεται γύρω από τα Yokai, με τίτλο GeGeGe no Kitarō. Παίρνοντας λοιπόν κανείς τον yokai spotting guide του, μπορεί να βρει έως και εκατό πενήντα τρία μπρούτζινα αγάλματα. Όλα τους είναι βασισμένα στα φανταστικά πλάσματα του Shigeru. Παράλληλα, μπορεί να αγοράσει σουβενίρ και να καταναλώσει γεύματα που σχετίζονται με την Ιαπωνική μυθολογία.
3) Japanese Oni Exchange Museum:
Τα oni είναι ένα είδος yokai, που συχνά περιγράφονται ως δαίμονες, αλλά -περιέργως, δεν είναι πάντα κακά. Το γραφικό Ιαπωνικό μουσείο λοιπόν, βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Oe (όπου έχει υπάρξει το φόντο για θρύλους με Oni). Προσελκύει πολλούς επισκέπτες και διαθέτει μία εντυπωσιακή συλλογή από έργα τέχνης, μάσκες και φιγούρες.
4) Yokai Street Kyoto:
Ο Ichijo-Dori Street, ένας απλός, εμπορικός δρόμος του Kyoto, έχει αναχθεί σε τουριστικό αξιοθέατο. Αυτό συνέβη χάρη στα τριάντα yokai που υπάρχουν και έχουν δημιουργηθεί από τους ιδιοκτήτες των καταστημάτων. Εκεί, θα μπορέσετε να βρείτε τα πάντα: ενδύματα, οικιακά διακοσμητικά και πολλά ακόμα. Προσοχή όμως! Τα απορριφθέντα αντικείμενα έχουν τη τάση να είναι …στοιχειωμένα. Ο δρόμος φιλοξενεί επίσης διασκεδαστικές εκδηλώσεις καθόλη τη διάρκεια του χρόνου. Μερικές εξ’αυτών είναι η υπαίθρια αγορά yokai ή η συναρπαστική παρέλαση κοστουμιών yokai, που λαμβάνει χώρα κάθε καλοκαίρι!
5) Zenshoan Temple Ghost Art:
Ο ναός Zenshoan, που βρίσκεται στο Yanka του Tokyo, αποτελεί το χώρο ταφής του παραμυθά και συγγραφέα Sanyutei Encho. Ο Encho συνέλεγε ζωγραφιές και artwork από τις περιόδους Edo και Meiji, που πιστεύεται πως ήταν στοιχειωμένα. Ο χώρος ανοίγει για το κοινό κάθε Αύγουστο -το μήνα που πέθανε ο συγγραφέας. Τότε, εκτίθενται σπάνια εκθέματα, τα οποία τυπικά φυλάσσονται σε ασφαλή τοποθεσίες, μέσα σε Βουδιστικούς ναούς. Άρα, ο Αύγουστος αποτελεί μία μία μοναδική ευκαιρία για να δει κανείς αυτή τη τόσο μοναδική και δυσεύρετη συλλογή!
6) Miyoshi Mononoke Museum:
Το Miyoshi Mononoke Museum περιλαμβάνει μία συλλογή πέντε χιλιάδων αντικειμένων, δωρεά του εθνολόγου και ερευνητή yokai Koichi Yumoto. Βρίσκεται στη πόλη Miyoshi της Χιροσίμα και έχει φιγούρες, digital art books και πολλά ακόμα. Αυτό το καθιστά κατάλληλο για κάθε λάτρη του μεταφυσικού, που ενδιαφέρεται να μάθει περισσότερα γύρω από τους Ιαπωνικούς αυτούς θρύλους.
Σοφία Ευαγγελίδου
