Το Psycho-Pass εντάσσεται στο είδος των sci-fi και περιγράφει μία δυστοπική κοινωνία στο άμεσο μέλλον. Η σειρά είναι σκηνοθετημένη από τους Naoyoshi Shiotani και Katsuyuki Motohiro, σε σενάριο του Gen Urobuchi, και δεν θα μπορούσε να παρά να ειναι εξαιρετική.
Σε αυτό το άρθρο θα ασχοληθούμε ως επί το πλείστον με τη πρώτη σεζόν, η οποία -κατ’εμέ- παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Εμβαθύνει στον ανθρώπινο νου και ψυχογραφεί τους χαρακτήρες με συγκλονιστικό τρόπο, κάνει στοχευμένες λογοτεχνικές αναφορές και προβληματίζει για τη πορεία της κοινωνίας.
Τι είναι το psycho-pass;
Η Ιαπωνία του 2112 έχει αποκοπεί πλήρως από τον υπόλοιπο κόσμο ενώ κυριαρχεί η προηγμένη τεχνολογία και η εφαρμογή των νόμων. ‘Θεός’ αυτού του φουτουριστικού κόσμου είναι το Sibyl System, το οποίο είναι πανταχού παρόν, με τη βοήθεια αισθητήρων, υπολογιστών και καμερών. Οι άνθρωποι ελέγχονται μέσω μίας συσκευής που κάνει ‘κυματική σάρωση’ εγκεφάλου, δείχνοντας τον βαθμό επικινδυνότητας κάποιου και το κατά πόσο θα μπορούσε να αποτελέσει απειλή για την κοινωνία και τους συνανθρώπους του.
Το αποτέλεσμα αυτής της μέτρησης ονομάζεται Psycho-Pass. Το Sibyl System δεν αρκείται σε αυτο όμως. Αποφασίζει ποιες πρέπει να είναι οι επιθυμίες, οι δυνατότητες, οι σκέψεις και οι συνήθειες των ανθρώπων, κάνοντας ‘επαναπρογραμματισμό’ σε όσους λοξοδρομούν από την βούλησή του.
Η ιστορία περιστρέφεται γύρω από τα εγκλήματα που διερευνά η πρώτη μονάδα του υπουργείου Δημόσιας Ασφάλειας. Η ομάδα -με κύριους πρωταγωνιστές την Akane Tsunemori και τον Kougami Shinya, πρέπει να αντιμετωπίσει τον Makishima Shougo, ο οποίος εναντιώνεται στο σύστημα μέσω της αναρχίας και της χειραγώγησης. Οι προσπάθειες του Makishima αποκαλύπτουν τις πιο σκοτεινές πτυχές του Sibyl, το οποίο στην πραγματικότητα αποτελείται από εγκεφάλους εγκληματικά ασυμπτωματικών
ανθρώπων που επιδιώκουν τον έλεγχο της κοινωνίας.
Sibyl System
Το Sibyl System φτιάχτηκε με σκοπό να δημιουργήσει μία ανώτερη κοινωνία στην οποία δεν διαπράττονται εγκλήματα. Αλλά παραδόξως, αν και παρουσιάζεται ως το ‘τέλειο σύστημα’, πολλοί είναι αυτοί που δεν το αποδέχονται ως τέτοιο. Αργότερα βέβαια, αποκαλύπτεται πως αυτή η τελειότητα δεν είναι παρά μία ψευδαίσθηση και πως, αντί της ουτοπίας, επιφέρει η δυστοπία.
Το Sibyl System γεννά πολλές ερωτήσεις. Διαβάζοντας και αναλύοντας το ψυχολογικό και πνευματικό προφίλ του κάθε ατόμου, ενώ ταυτόχρονα παρακολουθεί τα πάντα, κρίνει ποιος τρόπος ζωής θα του είναι καλύτερος και πιο ταιριαστός. Στερεί όμως το δικαίωμα της επιλογής. Άρα ναι μεν το σύστημα αυτό παρέχει ασφάλεια και τάξη, κλέβει όμως το πιο βασικό αγαθό: Την ελευθερία. Για το λόγο αυτό, έχει γίνει σύγκριση του Sibyl με το Panopticon. To Panopticon είναι ένας τύπος φυλακής, που σχεδιάστηκε το 1785 από τον Άγγλο φιλόσοφο και κοινωνιολόγο Jeremy Bentham. Μέσα στο κέντρο του κτιρίου είναι τοποθετημένος ένας πύργος, όπου βρίσκεται ο επιτηρητής, γεμάτος με παράθυρα τα οποία φέρουν σκίαστρα, ενώ τα κελιά των κρατούμενων που τον περιβάλλουν έχουν διάφανα τζάμια. Με αυτό τον τρόπο, ο κρατούμενος δε γνωρίζει πότε παρακολουθείται και πότε όχι. Αυτό του προκαλεί μία διαρκή σύγχυση και τον κάνει να νιώθει σαν να είναι σε ένα μόνιμο καθεστώς παρακολούθησης, κάνοντας ταυτόχρονα για τον επιτηρητή τα πάντα εύκολα και ελεγχόμενα. Pure Evil!
Έτσι και το σύστημα Sibyl παρακολουθεί μόνιμα τους ανθρώπους, κάνοντας τον συσχετισμό αυτόν απόλυτα λογικό.
Εκτός των όσων προαναφέρθηκαν, υπάρχει έλλειψη πληροφόρησης (κανείς δεν γνωρίζει τι ή ποιος είναι το σύστημα) και οι άνθρωποι είναι εμφανώς αποθαρρυμένοι, χωρισμένοι σε ‘κάστες’ ή ομάδες ανάλογα με δυνατότητες που έκρινε το Sybil πως έχουν.
Αν η κοινωνία γνώριζε πως πίσω από το σύστημα βρίσκονται πρώην εγκληματίες θα είχε εναντιωθεί, αλλά αυτό είναι κάτι που δε θα το μάθει εύκολα. Όπως αναφέρεται στο 20ο επεισόδιο της σειράς, από το ίδιο το Sibyl ‘’Αυτό που χρειάζεται είναι ένα τέλειο και αλάνθαστο σύστημα. Το ποιος και το πώς το διαχειρίζεται είναι αδιάφορο… Σε ένα πραγματικά ολοκληρωμένο σύστημα η θέληση του χειριστή-δημιουργού δεν αμφισβητείται ποτέ.’’
Άρα, είναι μία αυτοματοποιημένη δύναμη, διαχωρισμένη και ανώτερη από όλες τις άλλες μορφές εξουσίας. Αυτή η δύναμη δρα κυρίως προνοητικά, αποτρέποντας εγκλήματα τα οποία δεν έχουν ακόμα διαπραχθεί. Λόγω της συνεχούς και αυστηρής παρακολούθησης, οι πολίτες αναγκάζονται να προσέχουν τη κάθε τους κίνηση και το μόνο μέρος στο οποίο βρίσκουν καταφύγιο και τη δυνατότητα να εκφραστούν ελεύθερα είναι ο κόσμος του διαδικτύου.
Real-life Sibyl System
Η πραγματικότητα δεν διαφέρει τρομερά από τα όσα θα παρακολουθήσει κάποιος στο anime. Μέσω των social media, τόσο το κράτος όσο και ο οποιοσδήποτε, μπορεί να αποσπάσει τεράστιο αριθμό πληροφοριών για τον κάθε άνθρωπο ή να δει την ακριβή του τοποθεσία. Η διαφορά είναι βέβαια πως το Sibyl System επιβλήθηκε, ενώ η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και η έκθεση σε αυτά, γίνεται από επιλογή.
Κλασσική Λογοτεχνία στο Psycho-Pass
Κατά την διάρκεια της σειράς, γίνονται πάμπολες αναφορές σε έργα της κλασσικής λογοτεχνίας, ως επί το πλείστον από τον Makishima (ο οποίος είναι ίσως ο πιο ενδιαφέρων χαρακτήρας που έχω δει σε σειρά -θα γίνει character analysis στο part 2), καθώς και από τον Kougami. Από αρχαία πολιτική φιλοσοφία, εώς αγγλικό θέατρο και επιστημονική φαντασία, το εύρος είναι τεράστιο, μιας και τo ίδιο το σενάριο είναι επηρεασμένο για από πολλούς από τους τίτλους που θα δούμε παρακάτω. Γίνεται συχνά επίκληση στην αυθεντία, ενώ τα αποσπάσματα των κειμένων που επιλέχθηκαν, κάνουν πιο ξεκάθαρα τα κίνητρα και τις βλέψεις των χαρακτήρων. Ας ρίξουμε μία ματιά στα έργα και στους συγγραφείς που αναφέρονται.
● 1984, George Orwell. Η δυστοπία που θα τελειώσει όλες τις άλλες δυστοπίες. Βιβλίο-σταθμός για την πολιτική σκέψη του 20ου αιώνα. Ο Makishima φαίνεται να αγαπά πολύ αυτό το βιβλίο, μιας και περιγράφει αρκετά καλά το Sibyl System. O ‘μεγάλος αδελφός’ που είναι πανταχού παρών βλέποντας τα πάντα, αναγκάζει τους ανθρώπους να συμμορφώνονται.
● Titus Andronicus, William Shakespeare. Θεωρείται το πιο βάρβαρο έργο του Shakespeare. Από αυτό αντλεί έμπνευση για τα ‘έργα’ της η μαθήτρια του Makishima -και serial killer, Rikako Oryo.
● The Most Dangerous Game, Richard Connell. Ένας κυνηγός βαρέθηκε τα κοινά θηράματα, και αποφάσισε να ασχοληθεί με το κυνήγι… ανθρώπων. Η ίδια ιδέα υπάρχει πίσω απο το Hunger Games και το Battle Royale. Στο Psycho-Pass αυτό είναι το αρρωστημένο χόμπι του Toyohisa Senguji.
● Η παραβολή του Σπορέα, Βίβλος. H παραβολή αυτή αποτελεί μία απο τις πιο γνωστές. Ένας γεωργός έριξε σπόρους. Κάποιοι έπεσαν σε πετρώδες έδαφος, άλλοι φαγωθήκαν από πτηνά, αλλά, λίγοι έπεσαν σε γόνιμο έδαφος και έδωσαν καρπούς. Έτσι, ο Makishima, χρησιμοποιώντας αυτήν την παραβολή, θέλει να πει πως η αλήθεια και το καλό θα ανθίσουν στο τέλος. (ο Makishima προφανώς και διαλέγει τα χειρότερα μέσα για την επίτευξη του στόχου του – ο ποίος είναι η ανατροπή του συστήματος-, αλλά τα κίνητρά του δεν είναι κακά. Αποζητά ειλικρίνεια και ελευθερία)
Άλλα βιβλία που αναφέρονται στο Psycho-Pass είναι τα εξής: A Revolution Sabotaged Before it Began – Yasumi Iwakura, Swann’s Way – Marcel Proust, Midnight Plus One – Gavin Lyall, Toward a Philosophy of History – José Ortega y Gasset. Economy and Society – Max Weber, Twelfth Night/ Macbeth/ and Hamlet – William Shakespeare, Heart of Darkness – Joseph Conrad, Do Androids Dream of Electric Sheep – Philip K. Dick, Gulliver's Travels – Jonathan Swift, Pensées (Thoughts) – Blaise Pascal, The Most Dangerous Game – Richard Connell, Η πολιτεία – Πλάτωνας, Beyond Good and Evil – Friedrich Nietzsche, Violence: A New Approach – Michel Wieviorka, The Conquest of Happiness – Bertrand Russell, The Red and the Black – Stendhal, Faust – Johann Wolfgang von Goethe, Principles of Philosophy – René Descartes
Closure
Το Psycho-Pass είναι ένα πολύ αξιόλογο anime, με καλοδουλεμένο σενάριο και πανέξυπνους χαρακτήρες. Αξίζει να το παρακολουθήσει κάποιος πάνω από μία φορά, καθώς αποτελεί τροφή για σκέψη. Θα νιώσετε ταύτιση τόσο με τους ‘κακούς’ όσο και με τους ‘καλούς’ χαρακτήρες, μιας και στην σειρά τίποτα δεν είναι απόλυτο και η πραγματικότητα μπορεί να παρατηρηθεί μεσω πολλών πρισμάτων. Το μόνο σίγουρο όμως είναι, πως η στέρηση ελευθερίας, αργά ή γρήγορα θα γεννήσει το χάος.
Σοφία Ευαγγελίδου
