To A Silent Voice, σε σκηνοθεσία της Naoko Yamada και σενάριο της Reiko Yoshida,είναι μία ταινία που γεννά πάμπολους προβληματισμούς για το τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι άνθρωποι με αναπηρίες. Κοινωνικός αποκλεισμός, ενοχές, εκφοβισμός, παραίτηση και θλίψη: προσεγγίζει ταυτόχρονα με μαεστρία όλα τα παραπάνω θέματα, καταφέρνοντας να τα αναλύσει ικανοποιητικά και να δώσει ως αποτέλεσμα μία συναισθηματικά έντονη ταινία που χαράσσεται για καιρό στη μνήμη.
Synopsis
O Shōya, μαθητής της έκτης δημοτικού, παρενοχλεί τη νέα του συμμαθήτρια με αφορμή το πρόβλημα ακοής της. Όταν η συμπεριφορά του την αναγκάζει να αλλάξει σχολείο, μπαίνει στο στόχαστρο των συμμαθητών του, απομονώνεται και η ζωή του αλλάζει για πάντα. Έπειτα από χρόνια, προσπαθεί να διορθώσει τα λάθη του, αλλά ο δρόμος προς τη λύτρωση δεν προμηνύεται εύκολος.
Analysis
Το A Silent Voice καταπιάνεται με μία δύσκολη θεματολογία, η οποία απαιτεί λεπτούς χειρισμούς. Αν και δεν είναι η πρώτη φορά που ένα φιλμ ασχολείται με τα σοβαρά ζητήματα της κοινωνικής αποδοχής και των αυτοκτονικών τάσεων, ο τρόπος που αντιμετωπίζονται σε αυτή τη ταινία είναι καθηλωτικός. Υπάρχει μία μόνιμη γαλήνη στην επιφάνεια, ενώ στο βάθος όλα είναι φουρτουνιασμένα. Αυτή η αντίθεση κατάφερε να μου κεντρίσει το ενδιαφέρον εξαρχής.
Όσο ‘πολυφορεμένη’ και να δείχνει εκ πρώτης όψεως η ιστορία, στην πραγματικότητα είναι ιδιαίτερη και τα κλισέ απουσιάζουν. Εμβαθύνει στις επιπτώσεις του σχολικού εκφοβισμού και παρουσιάζει τις συνέπειες που έχει, τόσο στο θύμα όσο και στο θύτη. Σε αυτή τη περίπτωση -που ο θύτης τυγχάνει να είναι ένας, κατα τ’αλλα, ευσυνείδητος άνθρωπος- βλέπουμε, πως οι συνέπειες των πράξεων του κατέληξαν να έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο πάνω του, παρά στο ίδιο το θύμα. Ας ρίξουμε όμως μία καλύτερη ματιά!
Ο Shōya είναι πρόσχαρος, αλαζόνας, δημοφιλής και έτοιμος να κάνει τα πάντα ώστε να διασκεδάσει τους φίλους του. Εξαρχής, παρατηρούμε ότι δεν έχει επίγνωση της βαρύτητας των πράξεών του, ως επί το πλείστον λόγω ηλικίας. Είναι σύνηθες τα παιδιά να είναι σκληρά με τους συνομηλίκους τους, μη μπορώντας να αντιληφθούν σοβαρά ζητήματα, όπως είναι η αρρώστια ή η έλλειψη χρημάτων. Αυτή η άγνοια τους, αν δεν υπάρχει επαρκής ή/και σωστή διαπαιδαγώγηση από το σπίτι τους, μπορεί να αποβεί μοιραία και το ζήτημα να πάρει μεγάλες διαστάσεις. Έτσι και στη ταινία, την απερισκεψία του πρωταγωνιστή την πλήρωσαν δύο οικογένειες. Παρόλα αυτά, αξίζει να σημειωθεί το πώς, ενώ όλα τα παιδιά είχαν μερίδιο ευθύνης για τις επιθέσεις στην Nishimiya, όταν ήρθε η ώρα να λογοδοτήσουν, χρησιμοποίησαν τον Shōya ως αποδιοπομπαίο τράγο, θέλοντας ενδόμυχα να διώξουν τις τύψεις και τις ευθύνες από πάνω τους. Αυτό συμβαίνει συχνά και στην ενήλικη ζωή, μιας και οι άνθρωποι σπάνια είναι έτοιμοι να παραδεχτούν την ενοχή τους και το λάθος τους.
Σχετικά με το κομμάτι της κώφωσης, αυτό που με συγκλόνισε πιότερο στη ταινία δεν ήταν τόσο το φοβέρισμα ως προς τη Nishimiya, ούτε οι καθημερινές δυσκολίες που αντιμετώπιζε, αλλά το γεγονός πως έκανε υπεράνθρωπες προσπάθειες να επικοινωνήσει και να κοινωνικοποιηθεί, έχοντας αξιοσημείωτη υπομονή και χρησιμοποιώντας κάθε μέσο, τη στιγμή που ο περίγυρός της -που είχε την επικοινωνία εύκολη και ‘αυτονόητη’- ήταν μοναχικός, κλειστός και απομονωμένος. Άδικο ο άνθρωπος που θέλει να μιλήσει να μην ακούει ενώ ο άνθρωπος που ακούει να μην ενδιαφέρεται να μιλήσει…
Ένα ακόμα σοβαρό θέμα, το οποίο εξετάζει το A Silent Voice, είναι αυτό της αυτοκτονίας. Δυστυχώς, τα ποσοστά των αυτόχειρων στην Ιαπωνία είναι αρκετά υψηλά και το ζήτημα έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις. Αν και τα τελευταία χρόνια ο αριθμός των ανθρώπων που δίνουν τέλος στη ζωή τους τείνει να μειώνεται, η ρίζα του προβλήματος είναι βαθιά και θα χρειαστούν πολλά χρόνια ώσπου να εκλείψει το θλιβερό αυτό φαινόμενο. Μία βασική αιτία για τη τόσο συχνή αυτή παραίτηση από τη ζωή, είναι το γεγονός πως οι Kamikazi (οι οποίοι ρίχνανε τα αεροπλάνα τους αντί για βόμβες πανω σε αντίπαλα πλοία) ή οι Σαμουράι (οι οποίοι αυτοκτονούσαν για τη ‘τιμή τους’) είναι ήρωες στη χώρα αυτή. Έτσι, οι Ιάπωνες έχουν δημιουργήσει ένα λάθος σκεπτικό, σύμφωνα με το οποίο βλέπουν την αυτοχειρία ως αυτοτιμωρία και εν τέλει λύτρωση, χωρίς να αναλογίζονται το πόνο που προκαλούν στους οικείους τους. Για αυτό το λόγο, δεν είναι τόσο παράξενο για τα Ιαπωνικά δεδομένα το ότι οι δύο βασικοί χαρακτήρες θέλησαν να θέσουν τέλος στη ζωή τους. Ευτυχώς, όμως, κάτι τέτοιο δε συνέβη και έζησαν για να δουν πως όλα τα άσχημα έμειναν πίσω και ξεθώριασαν ενώ όλα τα όμορφα απλώθηκαν μπροστά τους. Ή, με πιο απλά λόγια, τα καλύτερα έρχονται και δεν σταματάμε ποτέ να τα κυνηγάμε!
Όσον αφορά τους συμβολισμούς σε αυτή τη ταινία, στο κομμάτι της ανάλυσης θα γίνει αναφορά σε τρεις εξ αυτών. Ο πρώτος αφορά το περπάτημα του Shōya, το οποίο μεταβάλλεται συνεχώς παράλληλα με τη ψυχολογία του. Αρχικά, σχεδόν ‘πετάει’. Με τη πάροδο του χρόνου όμως και όσο περιθωριοποιείται, τα βήματά του γίνονται βαριά, μουντά και άχρωμα, αντίστοιχα με τη ψυχολογία του και όλη τη στάση του σώματός του. Η στάση σώματος διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο σε αυτό το anime, το οποίο περιστρέφεται γύρω από ένα κωφάλαλο κορίτσι. Έτσι, πολλές φορές η σκηνοθέτιδα προτιμά να εκφράσει τα συναισθήματα των χαρακτήρων όχι με λόγια, αλλά μέσω της κίνησης -όπως δηλαδή τα βιώνει η Nishimiya.
Ο δεύτερος συμβολισμός έχει να κάνει με τα μεγάλα Χ που υπάρχουν στα πρόσωπα των χαρακτήρων. Εκφράζουν την αποξένωση του πρωταγωνιστή και χάνονται μόνο όταν νιώσει οικεία. Τέλος, θα παρατηρήσει κανείς πως στις δύο πιο σοκαριστικές στιγμές του φιλμ, αυτές με τις απόπειρες αυτοκτονίας, εμφανίζονται πυροτεχνήματα. Τα πυροτεχνήματα είναι όμορφα, ονειρικά αλλά και εφήμερα, αφού σε μία στιγμή χάνονται. Το ίδιο ξαφνικά και γρήγορα δύναται να χαθεί και ένας άνθρωπος…
Facts
Όπως προ ειπώθηκε, η μουσική κατέχει πολύ σημαντικό ρόλο στο φιλμ και, για αυτό, ο Kensuke Ushio αποφάσισε να ηχογραφήσει το τραγούδι Ivs με έναν ιδιαίτερο τρόπο: αποσυναρμολόγησε ένα πιάνο, έβαλε το μικρόφωνο μέσα του και έπειτα έπαιξε μουσική. Αυτό δίνει στο θεατή την αίσθηση πως περιβάλλεται ολοκληρωτικά από τη μελωδία, ακούγοντας και νιώθοντας έως και τις δονήσεις του πιάνου.
Καθ όλη τη διάρκεια του φιλμ εμφανίζονται ψάρια koi, τα οποία έχουν συμβολικό χαρακτήρα. Υπάρχει ένας θρύλος για αυτά, ο οποίος αναφέρει πως ένα κοπάδι που ζούσε στο Κίτρινο Ποταμό της Κίνας πάλευε να κολυμπήσει αντίθετα στο ρεύμα, με σκοπό να πηδήξει ψηλά και να φτάσει στο επάνω μέρος ενός καταρράκτη. Κάποια δαιμόνια είδαν τη προσπάθειά τους αυτή και, για να τα κοροϊδέψουν, έκαναν το καταρράκτη ολοένα και ψηλότερο. Το κοπάδι τα παράτησε. Μία μέρα όμως, ένα μοναχικό ψάρι γύρισε πίσω, συνέχισε να προσπαθεί, έφτασε στη κορυφή του καταρράκτη και μεταμορφώθηκε σε χρυσό δράκο. Πώς όμως έχει αυτό σχέση με τη ταινία? Όπως το koi δεν εγκατέλειψε τις προσπάθειές του και αψήφησε όλες τις δυσκολίες, με απώτερο σκοπό να γίνει η καλύτερη εκδοχή του, έτσι και οι ήρωες του φιλμ ακολούθησαν ένα δύσβατο μονοπάτι, γεμάτο προβλήματα, αλλά στο τέλος ανταμείφθηκαν.
Το A Silent Voice ήταν η δεύτερη πιο επιτυχημένη ταινία στην Ιαπωνία το 2016, μετά το Your Name.
Η ταινία είναι βασισμένη στο ομότιτλο manga της Yoshitoki Ōima, το οποίο ολοκληρώθηκε το 2014.
Artwork
Το artwork της ταινίας είναι εξαιρετικό. Το φόντο συνοδεύει κατάλληλα τα δρώμενα ενώ οι αντιθέσεις μεταξύ θερμών και ψυχρών χρωμάτων εντείνουν τα συναισθήματα. Η σκηνοθεσία είναι έξυπνη με τις γωνίες της κάμερας να λειτουργούν συμβολικά και να εξυπηρετούν πάντα κάποιο σκοπό -για παράδειγμα, δίνεται έμφαση στα πόδια των χαρακτήρων όταν ο Shōya φοβάται να κοιτάξει τα πρόσωπά τους ενώ η Nishimiya σε αρκετά πλάνα φαντάζει ‘παγιδευμένη’. Μικρές λεπτομέρειες, όπως οι νευρικές κινήσεις των χεριών, εξυψώνονται μιας και το Silent Voice είναι ένα φιλμ που προτιμά να δείχνει το τι συμβαίνει, παρά να το διηγείται. Εν κατακλείδι, η σκηνοθετική προσέγγιση είναι ευφυέστατη και η προσέγγιση γίνεται μέσα από το πρίσμα των χαρακτήρων.
Όσον αφορά τη μουσική και τα ηχητικά εφέ, είναι στα ίδια επίπεδα τελειότητας. Συνοδεύουν όμορφα το anime καθ όλη τη διάρκειά του και, αξίζει να τονιστεί, πως μέχρι και οι σιωπηλές στιγμές είναι προσεκτικά μελετημένες. Το soundtrack είναι σύνθεση του μουσικού Kensuke Ushio, ο οποίος είναι μέλος του Ιαπωνικού ροκ συγκροτήματος Lama.
Άφησα το voice acting για το τέλος, μιας και θα μπορούσα να το χαρακτηρίσω ως ένα από τα πιο δυνατά σημεία του φιλμ. Η αναπαράσταση της ομιλίας ενός κωφάλαλου από την Saori Hayami είναι τρομερά ρεαλιστική, σε σημείο που σοκάρει. Εκτός από την Saori -η οποία έχει δουλέψει, μεταξύ άλλων, πάνω στα: Fairy Tail , Your Lie in April και One Punch Man, στο A Silent Voice δανείζει τη φωνή του και ο Miyu Irino, ο οποίος έχει έχει εργαστεί στην αριστουργηματική σειρά Wolf’s Rain -για την οποία θα γραφτεί αναλυτικό άρθρο, στο Yu-Gi-Oh και στο Pokemon.
Closure
Το A Silent Voice είναι άριστο, τόσο στο σενάριο όσο και στην εκτέλεση. Τα συναισθήματα που θα βιώσει ο θεατής είναι έντονα, ενώ η ταύτιση με τους χαρακτήρες θα τον συνεπάρει. Είναι μία ταινία που προτείνω ανεπιφύλακτα, καθώς διδάσκει την αναγκαιότητα του σεβασμού, της κατανόησης και της αγάπης. Η ενδιαφέρουσα ιστορία της σε συνδυασμό με τη σύνθετη θεματολογία της, δεν μπορούν να απογοητεύσουν!
Σοφία Ευαγγελίδου
